Griangraf: Greg Bal

Rugadh Martin Dyar i Sligeach agus tógadh é i mBéal Átha na Muice i gContae Mhaigh Eo. Céimí de chuid OÉ Gaillimh agus Choláiste na Tríonóide is ea é. Tá roinnt gradam faighte aige as a chuid filíochta, lena n-áirítear Gradam Filíochta Patrick Kavanagh in 2009, agus Gradam Filíochta Idirnáisiúnta Bhéal na mBuillí in 2001. In 2010, roghnaíodh é i gcomhair na sraithe, Introductions, de chuid Éigse Éireann. Bhíodh sé ina scríbhneoir cónaitheach chomh maith ag an gClár Scríbhneoireachta Idirnáisiúnta in Ollscoil Iowa. D'fhoilsigh Arlen House a chéad bhailiúchán, Maiden Names, agus roghnaíodh é ar ghearrliosta 2014 do Dhuais Piggot. Tá dhá Dhámhachtain Sparánachta Litríochta ón gComhairle Ealaíon faighte aige, an ceann is déanaí in 2013.

Cad é an dúshlán ba mhó a bhí romhat agus tú i mbun Maiden Names a scríobh? 

Ar deireadh, bhí sé dúshlánach ligean leis an dúil a bhí agam tuilleadh a chur le Maiden Names, agus teacht chuig an bpointe inar thug mé leabhar ar an lámhscríbhinn. Is maith le m'fhoilsitheoir a chur i gcuimhne dom gur theastaigh uaim an foilsiú a chur siar ar mhaithe le dánta níos nua. Is é an cheist mhór d'fhile atá ag tosú amach ná an tsaoirse le dul i mbun pinn, ligean leat féin agus dul i gceann fiosrú agus, go bunúsach, obair ar an scríbhneoireacht agus dánta féideartha a phlé leat féin gan stad gan staonadh. Bhí sé dúshlánach amanna sna blianta sular críochnaíodh an leabhar gan a bheith saor le scríobh. Neartú iontach a bhí sa tacaíocht a fuair mé ón gComhairle Ealaíon chuige sin.

Conas a dhéanfá cur síos ar do ghnáthamh laethúil scríbhneoireachta? 

Is iad na chéad trí nó ceithre huaire sa lá is tábhachtaí. Le frása an drámadóra Conor McPherson a úsáid, is cuid den armra an tús luath.

Cén chaoi a ndeachaigh dámhachtain sparánachta i bhfeidhm ort mar scríbhneoir/ar do ghairm scríbhneoireachta?  

Thug an sparánacht spás agus am dom dul i mbun scríbhneoireachta agus thug sí an tsaoirse dom dul chun cinn a dhéanamh. Tá an dámhachtain ar nós formhuiniú speisialta, mar gheall go bhfuil an próiseas athbhreithniúcháin chomh dian sin. Tá sé de chumhacht aici do thiomantas do chleachtas cruthaitheach a láidriú, cé nach mbíonn an obair níos éasca dá bharr. Nuair a thagann an dea-scéala, tá sé dé chumhacht aici freisin a chur ina luí ort go bhfuil an chruinne ag labhairt leat. Ach imíonn an mothú sin tar éis tamaill. B'fhéidir nach bhfuil ann ach go dtagann an bhodhaire chosmach ar ais.

Cad í an chomhairle ab fhearr a cuireadh ort nuair a bhí tú ag teacht chun cinn mar scríbhneoir? 

Dúirt an file Paula Meehan na focail fhairsinge bheannachta seo tráth dá raibh: 'Is fada an bealach é.' Is maith liom an leid i dtreo na scoiteachta ansin, agus an chosúlacht go bhfuiltear ag ceistiú clú, mar aon le daingne gairme. Deirim liom féin é uaireanta. Is cuimhin liom go ndúirt Paula an frása arís le linn comhrá a bhí againn ag an am sin chomh maith, ar nós gur cheap sí go mbeadh a críonnacht caillte orm. Bheadh an ceart aici. Is cineál críonnachta é is gá a chanadh.

Tagann líne eile chun cuimhne. Nuair a bhí mé níos óige, is cuimhin liom a bheith saghas neirbhíseach nuair a dúirt mé le m'athair gur theastaigh uaim a bheith i mo scríbhneoir. Smaoinigh sé ar feadh soicind agus d'fhreagair sé chomh gonta agus a bhí riamh, 'Bhuel, tá neart páipéir agat.' Beannacht áirithe eile í ach is cineál lámhleabhair í chomh maith. 

Cad é an leabhar/an t-údar ba mhó a chuaigh i bhfeidhm ar do chuid scríbhneoireachta? 

Bhí Collected Poems agus Collected Letters de chuid Wallace Stevens á léamh an-mhinic agam ar feadh roinnt blianta. Ceapaim go bhfuil Paul Durcan ina shlat tomhais mharthanach chomh maith. Tagann dánta aonair chun cuimhne, áfach: The Owl in the Sarcophagus  le Wallace Stevens, Caedmon le Bernard O'Donoghue, Death of a Naturalist  le Seamus Heaney. Yeats agus John Donne. Dá shine an saothar is ea is airde an ceacht méadrach, is cosúil. Baineann drithlín ar leith le mothúchán i ndán clasaiceach a aireachtáil. Kavanagh, Dylan Thomas. Scéalta John Cheever. Scéal John McGahern, The Country Funeral. Ceol freisin: Neil Young, Leonard Cohen, Cat Power, Will Oldham, Bill Callahan. Ceist dheacair atá ann. Tharraing drámaí Conor McPherson ar ais i mbun mo chuid scríbhneoireachta féin mé roinnt uaireanta. Bhabhtálamar leabhair uair amháin; bhí m'inscríbhinn simplí, ach bhí aiféala orm nár scríobh mé: 'Do Conor McPherson, an file is fearr liom.' Bheadh a leithéid beagán seafóideach ar ndóigh cionn is nach bhfuil aon fhilíocht foilsithe aige. Ar chóip dá dhráma, The Veil, scríobh McPherson: 'Do Martin, bhí muinín agat asam - go raibh maith agat as sin.' I bhfad níos fearr.

Seans gur tionchar atá ann nuair a thaitníonn saothar scríbhneoir eile leat, a mhéid is go mbíonn do shaol níos fearr mar gheall air, de bhrí go gcuireann sé i gcuimhne duit an cumas atá sa mhéid atá a dhéanamh agat féin. Ach is dócha go bhfuil domhan de thionchar neamh-chomhfhiosach chomh maith a chuireann iomarca mearbhaill ort nó atá rónáireach le cur san áireamh, ag an tráth seo ar aon nós, atá in ainm a bheith ag an tús.